Ołtarz (łac. stół) - miejsce składania ofiar. Znane we wszystkich religiach. W starożytności pierwotnie kamień, później w formie stołu. W wierzeniach etnicznych Słowian zwany pod określeniem żertwiennik, skąd termin ten przeszedł częściowo do prawosławia. W religii chrześcijańskiej miejsce modlitwy kapłana i ofiary podczas mszy świętej. Pierwsze ołtarze miały postać stołu lub sarkofagu z prochami męczennika. Od IV w. zaczęto budować ozdobną oprawę w formie cyborium. Od czasów średniowiecza, w Kościele rzymskokatolickim zachodziły następujące zmiany: w okresie romańskim w kościołach budowano ołtarz główny w prezbiterium oraz ołtarze boczne w nawach bocznych i kaplicach. W XI w. ołtarze są dalej rozbudowywane, zdobione płaskorzeźbami, rzeźbami, obrazami. Pojawia się nastawa ołtarzowa (retabulum) ustawiona w tylnej części ołtarza albo na osobnej podbudowie. W okresie gotyku pojawiają się ołtarze szafkowe o różnych formach np. tryptyku z retabulum ustawianym na predelli. W okresie renesansu występowały ołtarze baldachimowe albo z nastawą ołtarzową rozbudowano do jedno- lub dwukondygnacyjnej kompozycji rzeźbiarskiej wokół obrazu lub rzeźby umieszczonej po środku. Ten typ ołtarza, podlegając zmianom stylistycznym przetrwał do XX wieku, czyli do czasu zmian wprowadzonych przez II Sobór Watykański. Po nim przywrócowo ołtarz